श्रीगुरुचरित्र अध्याय 50 भाग 3
संसारसागरमायाजाळ । बुडालों आपण दुर्मति केवळ ।
सेवा न करीं श्रीचरणकमळ । दिवांध आपण जाहलों ॥ १८१ ॥
होतासि तूं जवळी निधान । नोळखों आम्ही मतिहीन ।
तमांधकारीं वेष्ठोन । चरण विसरलों आपण तुझे ॥ १८२ ॥
तूं भक्तजनां नुपेक्षिसी । निर्धार होतो माझे मानसीं ।
अज्ञानसागरीं आम्हांसी । कां घातलें स्वामिया ॥ १८३ ॥
उद्धरावें आतां मज । आलों आपण याचि काज ।
होवोनि तुझे चरणरज । असेन आतां जन्म पुरे ॥ १८४ ॥
ऐसें नानापरी देखा । स्तुति केली रायें ऐका ।
श्रीगुरु म्हणती भक्त निका । तुझ्या वासना पुरतील ॥ १८५ ॥
राजा म्हणे श्रीगुरुसी । राजस्फोट आपणासी ।
व्यथा होतसे प्रयासी । कृपादृष्टीनें पहावें ॥ १८६ ॥
ऐसें वचन ऐकोन । श्रीगुरु करिती हास्यवदन ।
स्फोटक नाहीं दाखवीं म्हणोन । पुसताती यवनासी ॥ १८७ ॥
राजा पाहे स्फोटकासी । न दिसे स्फोटक अंगासरसी ।
विस्मय करीतसे मानसीं । पुनरपि चरणीं माथा ठेवी ॥ १८८ ॥
राजा म्हणे स्वामियासी । तुझें प्रसन्नत्व आम्हांसी ।
राज्य पावलों मी संतोषी । अष्टैश्र्वर्य भोगिलें ॥ १८९ ॥
पुत्रपौत्र देखिले नयनीं । जहालों पूर्ण अंतःकरणी ।
आतां असे एक मनीं । ऐश्र्वर्य माझें अवलोकावें ॥ १९० ॥
भक्तवत्सल ब्रीद तुझें । वासना पुरवावी माझी ।
इंद्रियसंसार उतरोनि ओझें । लीन होईन तुझें चरणीं ॥ १९१ ॥
श्रीगुरु म्हणती तयासी । आम्ही तापसी संन्यासी ।
येऊं नये तुझे नगरासी । महापातकें होती तेथें ॥ १९२ ॥
नगरीं नित्य धेनुहत्या । यवनयाति तुम्ही सत्या ।
जीवहिंसा पापकृत्या । वर्जावें आतां निर्धारें ॥ १९३ ॥
सर्व अंगीकार करोनि । राजा लागे दोन्ही चरणीं ।
म्हणे मी दास पुरायनीं । पूर्वांतरीं दृष्टि देणें ॥ १९४ ॥
पूर्व माझा जन्म रजक । स्वामीवचनें राज्य विशेष ।
पावोनि देखिलें नाना सुख । उणें एक म्लेंच्छजाति ॥ १९५ ॥
दर्शन होतां तुझे चरण । संतुष्ट झाले अंतःकरण ।
पुत्रपौत्र दृष्टीनें पाहणें । मग मी राहीन तुझे सेवे ॥ १९६ ॥
ऐसें नानापरी देखा । राजा विनवी विशेखा ।
पायां पडे क्षणक्षणिका । अतिकाकुळती येतसे ॥ १९७ ॥
श्रीगुरु मनीं विचारती । पुढें होणार असे गति ।
कलियुगीं असे दुर्जनयाति । गौप्य असतां पुढें बरवें ॥ १९८ ॥
सहज जावें सिंहस्थासी । महातीर्थ गौतमीसी ।
जावें आतां भरंवसीं । येथोनिया गौप्य व्हावें ॥ १९९ ॥
ऐसें मनीं विचारुनि । श्रीगुरु निघाले संगमाहूनि ।
राजा आपुले सुखासनीं । बैसवी प्रीतीकरुनियां ॥ २०० ॥
पादुका घेतल्या आपुले करीं । सांगातें येतसे चरणचारी ।
श्रीगुरु म्हणती आरोहण करी । लोक निंदा तुज करिती ॥ २०१ ॥
राष्ट्राधिपति तुज म्हणती । जन्म तुझा म्लेंच्छयातीं ।
ब्राह्मणसेवें तुज हांसती । जाति दूषण करितील ॥ २०२ ॥
राजा म्हणे स्वामी ऐक । कैंचा राजा मी रजक ।
तुझे दृष्टीं असे निक । लोह सुवर्ण होतसे ॥ २०३ ॥
समस्तांसी राजा आपण सत्य । परि रजक मी गा तुझा भक्त ।
पूर्ण झाले मनोरथ । तुझें दर्शन झालें मज ॥ २०४ ॥
इतुकिया अवसरीं । समस्त मिळाले दळ भारी ।
मदोन्मत्त असती कुंजरी । वारु नाना वर्णांचे ॥ २०५ ॥
उभा राहोनि राजा देखा । समस्त दाखवी सैन्यका ।
संतोषोनि अति हर्षका । आपुलें ऐश्र्वर्य दावीतसे ॥ २०६ ॥
श्रीगुरु निरोपिती यवनासी । आरोहण करी वारुवेसी ।
दूरी जावें नगरासी । निरोप आमुचा नको मोडूं ॥ २०७ ॥
श्रीगुरुवचन ऐकोन । समस्त शिष्यांतें आरोहण ।
देता झाला तो यवन । आपण वाजीं आरुढला ॥ २०८ ॥
आनंद बहु यवनाचे मनीं । हर्षनिर्भर न माये गगनीं ।
श्रीगुरुभेटी झाली म्हणोनि । अत्योल्हास करीतसे ॥ २०९ ॥
श्रीगुरु बोलती यवनासी । म्हणती जाहलों अतिसंतोषी ।
तुवां भक्ति केलियासी । संतोषलों आपण आजि ॥ २१० ॥
आम्ही संन्यासी तापसी । नित्य करावें अनुष्ठानासी ।
तुम्हांसमागमें मार्गासी । न घडे वेळ संधीसमयो ॥ २११ ॥
यासी उपाय सांगेन । अंगीकारीं तूं ज्ञानें ।
पुढें जाऊं आम्ही गहन । स्थिर यावें तुम्ही मागें ॥ २१२ ॥
पापविनाशी तीर्थासी । भेटी होईल तुम्हांसी ।
ऐसें म्हणोनि रायासी । अदृश्य झाले श्रीगुरुमूर्ति ॥ २१३ ॥
समस्त शिष्यांसमवेत । श्रीगुरु गौप्य झाले त्वरित ।
मनोवेगें मार्ग क्रमीत । गेले विदुरानगरासी ॥ २१४ ॥
पापविनाशी तीर्थासी । श्रीगुरु पातले त्वरितेंसी ।
राहिले तेथें अनुष्ठानासी । समस्त येती भेटीतें ॥ २१५ ॥
साखरे सायंदेवाचा सुत । आला भेटीस नागनाथ ।
नानापरी पूजा करीत । समाराधना आरंभिली ॥ २१६ ॥
नेऊनियां आपुले घरा । पूजा केली षोडशोपचारा ।
आरती करी एक सहस्त्र । समाराधना केली बहुत ॥ २१७ ॥
इतुकें होतां झाली निशी । श्रीगुरु म्हणती नागनाथासी ।
सांगोनि म्लेंच्छासी । पापविनाशीं भेटों म्हणोनि ॥ २१८ ॥
जावें आम्हीं तया स्थानासी । येथें राहतां परियेसीं ।
उपद्रव होईल ब्राह्मणांसी । विप्रगृहा म्लेंच्छ येतां ॥ २१९ ॥
ऐसें सांगोनि आपण । गेले पापविनाशीं जाण ।
बैसोनियां शुभासन । अनुष्ठान करीत होते ॥ २२० ॥
इतुकिया अवसरीं । राजा इकडे काय करी ।
श्रीगुरु न दिसती दळभारीं । म्हणोनि चिंता करीतसे ॥ २२१ ॥
म्हणे कटकटा काय झालें । श्रीगुरुनाथें मज उपेक्षिलें ।
काय माझी चुकी देखिली । म्हणोनि गेले निघोनियां ॥ २२२ ॥
मागुती मनीं विचारी । पुढें जातों म्हणोनि येरी ।
पापविनाशतीर्थातीरी । भेटीं देवो म्हणती मज ॥ २२३ ॥
न कळे महिमा श्रीगुरुचा । कवण जाणती अंत त्याचा ।
दैव बरवें होतें आमुचें । चरणदर्शन झालें आजि ॥ २२४ ॥
राजस्फोटक होता मज । आलों होतों याचि काज ।
कृपानिधि श्रीगुरुराज । भेटी झाली पुण्य माझें ॥ २२५ ॥
पुढें गेले हें निश्र्चित । म्हणोनि निघाला त्वरित ।
दिव्य वारुवरी आरुढत । निघाला शीघ्र परियेसा ॥ २२६ ॥
चतुश्र्चत्वारि क्रोश देखा । राजा पातला दिवसें एका ।
पापविनाशीं तीर्था निका । अवलोकीतसे श्रीगुरुसी ॥ २२७ ॥
विस्मय करी अति मानसीं । येऊनि लागला चरणासी ।
विनवीतसे भक्तीसीं । गृहाप्रति यावें म्हणतसे ॥ २२८ ॥
नगर सर्व श्रृंगारिलें । प्रवाळ-मोतींतोरण केलें ।
गुडिया मखर बांधविलें । समारंभ करी नगरांत ॥ २२९ ॥
बैसवोनियां पालखींत । आपण चरणचालीं चालत ।
नवरत्नें असे ओंवाळीत । नगर लोक आरत्या आणिती ॥ २३० ॥
ऐशा समारंभे राजा देखा । घेऊनि गेला श्रीगुरुनायका ।
विस्मय करिती सकळिक । महदाश्र्चर्य म्हणताति ॥ २३१ ॥
लोक म्हणती म्लेंच्छयाति । पहा हो विप्रपूजा करिती ।
राजा अनाचारी म्हणती । जातिधर्म सांडिला आजि ॥ २३२ ॥
ज्याचें पाहूं नये मुख । त्याची सेवा करितो हरिखें ।
राजा नष्ट म्हणोनि सकळिक । म्लेंच्छयाति बोलती ॥ २३३ ॥
विप्रकुळ समस्त देखा । संतोष करिती अतिहरुषा ।
राजा झाला विप्रसवेक । आतां बरवें राज्यासी ॥ २३४ ॥
ऐसा राजा असतां बरवें । ज्ञानवंत असे स्वभावें ।
ब्रह्मद्वेषी नव्हे पहा वो । पुण्यश्र्लोक म्हणती तयासी ॥ २३५ ॥
नगरलोक पहावया येती । नमन करिती अतिप्रीतीं ।
राजे चरण चालती । लोक म्हणती आश्र्चर्य ॥ २३६ ॥
एक म्हणती हा होय देव । म्हणोनि भजतो म्लेंच्छराव ।
या कलियुगीं अभिनव । देखिलें म्हणती सकळिक ॥ २३७ ॥
सवें वाजंत्र्यांचे गजर । बंदीजन वाखाणिती अपार ।
राजा आपण हर्षनिर्भर । घेऊनि जातो श्रीगुरुसी ॥ २३८ ॥
नानापरी दिव्यवस्त्रें । द्रव्य ओंवाळी अमितें ।
टाकीतसे राजा तेथें । भिक्षुक तुष्तले बहुत देखा ॥ २३९ ॥
ऐशा समारंभें देखा । घेऊनि गेला राजा ऐका ।
महाद्वारा पातला सुखा । पायघडी आंथुरती ॥ २४० ॥
नानापरेंचीं दिव्यांबरे । मार्गी आंथुरिती पवित्र ।
वाजती भेरी वाजंतरे । राजगृहा पातले ॥ २४१ ॥
महासिंहासनस्थानीं । श्रृंगार केला अतिगहनीं ।
जगद्गुरुतें नेऊनि । सिंहासनीं बैसविलें ॥ २४२ ॥
समस्त लोक बाहेर ठेवोन । श्रीगुरु गेले एकले आपण ।
सवें शिष्य चवघेजण । जवळी होते परियेसा ॥ २४३ ॥
अंतःपुरींचे कुलस्त्रियांसी । पुत्रपौत्र सहोदरांसी ।
भेटविले राजें परियेसीं । साष्टांगीं नमस्कारिती ॥ २४४ ॥
राजा विनवी स्वामियासी । पौष्ये देखिलें चरणांसी ।
न्याहाळावें कृपादृष्टीसीं । म्हणोनि चरणा लागला ॥ २४५ ॥
संतोषले श्रीगुरुमूर्ति । त्यासी आशीर्वाद देती ।
राजयातें बोलाविती । पुसताति गृहवार्ता ॥ २४६ ॥
श्रीगुरु म्हणती रायासी । संतुष्ट झालास कीं मानसीं ।
अजूनि व्हावें की भाविसी । विस्तारोनि सांग म्हणती ॥ २४७ ॥
राजा विनवी स्वामियासी । अंतर पडलें श्रीचरणांसी ।
राज्य केलें बहुवसीं । आतां द्यावी चरणसेवा ॥ २४८ ॥
ऐसें ऐकोनि श्रीगुरु म्हणती । आमुची भेटी श्रीपर्वती ।
तुझे पुत्र राज्य करिती । तुवां यावें भेटीसी ॥ २४९ ॥
ऐसा निरोप देऊनि । श्रीगुरु निघाले तेथोनि ।
राजा विनवी चरण धरोनि । ज्ञान मजला असावे ॥ २५० ॥
कृपासिंधु श्रीगुरुनाथ । ज्ञान होईल ऐसें म्हणत ।
आपण निघाले त्वरित । गेले गौतमी-यात्रेसी ॥ २५१ ॥
स्नान करोनि गौतमीसी । आले गाणगापुरासी ।
आनंद झाला समस्तांसी । श्रीगुरुचरणदर्शनें ॥ २५२ ॥
संतोषी जाहले समस्त लोक । पाहों येती कौतुक ।
वंदिताति सकळिक । आरति करिती मनोभावें ॥ २५३ ॥
समस्त शिष्यांते बोलाविती । श्रीगुरु त्यांसी निरोपिती ।
प्रगट झाली बहु ख्याति । आतां रहावें गौप्य आम्हीं ॥ २५४ ॥
यात्रारुपें श्रीपर्वतासी । निघालों आतां परियेसीं ।
प्रगट बोल हाचि स्वभावेंसीं । गौप्यरुपें राहूं येथेंचि ॥ २५५ ॥
स्थान आमुचें गाणगापुर । येथून न वचों निर्धार ।
लौकिकमतें अवधारा । बोल करितों श्रीशैलयात्रा ॥ २५६ ॥
प्रगट निघों यात्रेसी । वास निरंतर गाणगाभुवनासी ।
भक्तजन तारावयासी । राहूं आम्ही निरंतर ॥ २५७ ॥
कठिण दिवस युगधर्म । म्लेंच्छराज्य क्रूरकर्म ।
प्रगट असतां घडे अधर्म । समस्त म्लेंच्छ येथें येती ॥ २५८ ॥
राजा आला म्हणोनि । ऐकिलें जाती यवनीं ।
सकळ येतील मनकामनी । म्हणोनि गौप्य राहों आतां ॥ २५९ ॥
ऐसें म्हणोनि शिष्यांते । सांगते झाले श्रीगुरुनाथ ।
सिद्ध सांगे नामधारकाप्रत । चरित्र ऐसें श्रीगुरुचें ॥ २६० ॥
पुढें येतील दुर्दिन । कारण राज्य यवन ।
समस्त येतील करावया भजन । म्हणोनि गौप्य राहों आतां ॥ २६१ ॥
लोकिकार्थ दाखवावयासी । निघाले आपण श्रीशैल्यासी ।
कथा असे अति विशेषी । सिद्ध म्हणे नामधारका ॥ २६२ ॥
गंगाधराचा सुत । सरस्वती असे विनवीत ।
प्रत्यक्ष असे श्रीगुरुनाथ । देखिला आम्ही दृष्टांत गाणगापुरीं ॥ २६३ ॥
जे भजतील भक्तजन । त्यांच्या पुरतील मनकामना ।
संदेह न धरावा अनुमान । त्वरित सिद्धि असे जाणा ॥ २६४ ॥
न लागतां कष्ट सायासी । अप्रयासें काम्यवशी ।
त्वरित जावें गाणगापुरासी । कल्पवृक्ष तेथें असे ॥ २६५ ॥
जें जें कल्पितील फळ । त्वरित पावतील सकळ ।
धनधान्यादि पुत्रफळ । शीघ्र पावतील निर्धारें ॥ २६६ ॥
सिद्ध म्हणे नामधारकासी । हें गुरुचरित्र दिनीं निशीं ।
मनोभावें वाचनेंसीं । सकळ कामना पुरतील ॥ २६७ ॥
॥ इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ
श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारक संवादे
सार्वभौमस्फोटकशमनऐश्र्वर्यावलोलोकनं
नाम पंचाशत्तमोऽध्यायः ॥
श्रीगुरुदत्तात्रेर्पणमस्तु ॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥
- Read Previous Lesson – Shri Guru Charitra Adhyay 49
- Read Next Lesson– Shri Guru Charitra Adhyay 51
- Read – Sampurna Guru Charitra Prayan in Marathi.
