श्री गुरु चरित्र परयाण का यह बत्तीसवाँ अध्याय है श्री गुरु चरित्र में कुल 53 अध्याय हैं आप इन्हें एक एक कर पाठ करे सभी आधाय का लिंक नीचे दिया गया है.
- Read Previous Lesson – Shri Guru Charitra Adhyay 31
- Read Next Lesson– Shri Guru Charitra Adhyay 33
- Read – Sampurna Guru Charitra Prayan in Marathi.
श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः ।
पतिव्रतेचि आचाररीति । सांगे देवांसी बृहस्पति ।
सहगमन केलिया फळश्रुति । येणेंपरि निरोपिला ॥ १ ।।
विधवापणाचा आचारु । सांगता झाला देवगुरु ।
पुसती देव ऋषेश्र्वरु । ऐका श्रोते एकचित्तें ॥ २ ॥
जवळी नसतां आपुला पति । त्यातें जाहली असेल मृत्युप्राप्ति ।
काय करावें त्याचे सतीं । केवीं करावें सहगमन ॥ ३ ॥
अथवा असेल गरोदरी । असे तान्हा कुमारकुमरी ।
काय करावें तैसिये नारीं । म्हणूनि विनवीती गुरुसी ॥ ४ ॥
ऐकोनि देवांचें वचन । सांगता झाला विस्तारोन ।
एकचित्त करुनि मन । ऐका श्रोते सकळिक ॥ ५ ॥
पति जवळी असतां जरी । सहगमना जावें तये नारीं ।
असेल आपण गरोदरी । करुं नये सहगमन ॥ ६ ॥
स्तनपानी असेल कुमर । तिणें करितां पाप थोर ।
पुरुष मेला असेल दूर । सहगमन करुं नये ॥ ७ ॥
तिणें असणें विधवापणे । विधिपूर्वक आचरणें ।
सहगमनासमान असे पुण्य । एक चित्तें परियेसा ॥ ८ ॥
विधवापणाचा आचार । करितां असे पुण्य थोर ।
निवर्ततां आपुला भ्रतार । केशवपन करावें ॥ ९ ॥
ज्या कां विधवा नारी केश राखिती । त्याची ऐका फलश्रुती ।
तिचे केश पुरुषा बांधिती । नरकाप्रती नेती जाणा ॥ १० ॥
याकारणें वपन । करावें तिणें नित्य स्नान ।
एक वेळ भोजन । करावें तिणें परियेसा ॥ ११ ॥
एक धान्याचे अन्न । करावें तिणें भोजन ।
तीन दिवसां उपोषण । करावें तिणें भक्तिनें ॥ १२ ॥
पांच दिवसां पक्ष-मासीं । करावें तिणें उपोषणासी ।
अथवा चांद्रायणग्रासीं । भोजन करणें परियेसा ॥ १३ ॥
चंद्रोदय बीजेसी । एक ग्रास तया दिवसीं ।
चढत घ्यावें पंधरा ग्रासीं । पौर्णिमेसी भोजन ॥ १४ ॥
कृष्णपक्षीं येणेपरी । ग्रास घ्यावें उतरत नारी ।
अमावास्या येतां जरी । एक ग्रास जेवावें ॥ १५ ॥
शक्ति नाहीं वृद्धाप्येसीं । एकान्न जेवावें परियेसीं ।
अथवा फल-आहारेसीं । अथवा शाकाहार देखा ॥ १६ ॥
अथवा घ्यावें क्षीर मात्र । अधिक न घ्यावें पवित्र ।
जेणें राहे प्राणमात्र । श्र्वासोच्छ्वास चाले ऐसे ॥ १७ ॥
शयन करी मंचकावरी । पुरुषा घाली रौरव घोरीं ।
भोगी नरक निरंतरी । पतीसहित परियेसा ॥ १८ ॥
करुं नये मंगलस्नान । अथवा देहमर्दन ।
गंध परिमळ तांबूल जाण । पुष्पादि तिणें वर्जावें ॥ १९ ॥
पुत्रावीण असेल नारी । करणें तर्पण पुत्रापरी ।
तीळ-दर्भ-कुशाधारीं । गोत्र नाम उच्चारावें ॥ २० ॥
विष्णुपूजा करावी नित्य । आपुला पुरुष हाचि म्हणत ।
पुरुषरुप आठवी चित्त । विष्णुस्थानीं आरोपिजे ॥ २१ ॥
पुरुष असतां जेणेंपरी । पतिनिरोपें आचार करी ।
तेणेचि रीतीं विष्णु अवधारीं । त्याचे निरोपे आचरावें ॥ २२ ॥
तीर्थयात्रा-उपावासव्रत । विष्णुनिरोपें करणें पवित्र ।
अथवा गुरु द्विज असत । त्यांचे निरोपें करावें ॥ २३ ॥
आपण असतां सुवासिनी । जे जे प्रीति अंतःकरणीं ।
तैशीं वस्तु द्यावी झणी । विद्वद् ब्राह्मण पूजोनियां ॥ २४ ॥
वैशाख-माघ-कार्तिकमास । असे आचार विशेष ।
माघस्नान तीर्थास । विष्णुस्मरणें करावें ॥ २५ ॥
वैशाखी जळकुंभदान । कार्तिकी दीपाराधन ।
घृतदान द्यावें ब्राह्मणां । यथानुशक्त्या दक्षिणेसीं ॥ २६ ॥
माघमासीं तिळघृतेसी । दान द्यावें ब्राह्मणासी ।
वैशाखमासीं अरण्यासी । पोई घालिजे निर्मळोदकें ॥ २७ ॥
शिवालयीं ईश्र्वरावरी । गळती ठेविजे निर्मळ वारीं ।
गंध परिमळ पूजा करी । अनंत पुण्य असे देखा ॥ २८ ॥
ब्राह्मणाचे घरोघरीं । उदक घालिजे शक्त्यनुसारीं ।
अन्न द्यावें अवधारीं । अतिथिकाळीं विद्वज्जना ॥ २९ ॥
तीर्थयात्रे जात्यां लोकां । त्यातें द्याव्या छत्रपादुका ।
येतील आपुले गृहातिका । पादप्रक्षालन करावें ॥ ३० ॥
वारा घालिजे विंझणेसीं । द्यावें वस्त्र परिधानेसीं ।
गंध तांबूल परिमळेसीं । कर्पूरविडा परियेसा ॥ ३१ ॥
जलपात्र द्यावें शक्तीसीं । गुड-आम्लपानकेसीं ।
द्राक्ष-कर्दळी-फळेसी । ब्राह्मणा द्यावें मनोहर ॥ ३२ ॥
जें जें दान देतां द्विजां । आपुले पतीच्या नामीं सहजा ।
संकल्प करावा पुरुषकाजा । धर्म करणें येणेंपरी ॥ ३३ ॥
कार्तिकमासीं जवाचे अन्न । अथवा जेविजे एकान्न ।
वृतांक सेवगा सुरण । तैलादि मधु वर्जावें ॥ ३४ ॥
न जेवावें कांस्यपात्रेसीं । त्यजावें द्विदाळिक समस्ती ।
मनीं असावें पवित्र । एकमास परियेसा ॥ ३५ ॥
पलाशपात्री भोजन करणे । मग करणें उद्यापन ।
जें जें व्रत धरी आपण । तेणेंपरी परियेसा ॥ ३६ ॥
घृत भरुन कास्यपात्र । विप्रा द्यावें मनोरथ ।
भूमिशयन केलें व्रत । मंचक द्यावा ब्राह्मणासी ॥ ३७ ॥
जें जें लक्षण त्यजिलें आपण । समस्त द्यावें तें ब्राह्मणा ।
रसद्रव्य एक महिना । त्यागे करावें परियेसा ॥ ३८ ॥
त्यजूनिया दधि क्षीरा । तेणें उद्यापन करा ।
असेल जरी शक्त्यनुसारा । धेनु द्यावी सालंकृत ॥ ३९ ॥
विशेष असे आणिक व्रत । दीपदान असे ख्यात ।
वर्णितां महिमा अनंत । देवांसी म्हणे बृहस्पति ॥ ४० ॥
दीपदान भाग सोळा । वरकड नव्हती धर्म सकळा ।
याकारणें अनंतफळ । दीपदान करावें ॥ ४१ ॥
माघस्नान माघमासीं । करणें सूर्योदयासी ।
येणेंपरी एक मासीं । आचरावें भक्तीनें ॥ ४२ ॥
लाडू तिळवे खर्जुरेसीं । करुनि पक्वान्नें ब्राह्मणासी ।
द्यावीं तिणें भक्तीसीं । विप्रवर्गा परियेसा ॥ ४३ ॥
शर्करा मिरें एळेसीं । तळून अपूप घृतेसीं ।
दान द्यावें यतीसी । भोजन द्यावें तापसियातें ॥ ४४ ॥
व्हावया शीतनिवारण । काष्ठें द्यावीं ब्राह्मणा ।
हेमंतऋतु येतां जाण । वस्त्रें द्यावीं द्विजांसी ॥ ४५ ॥
पर्यंक द्यावा सुषुप्तीसी । एकाद्या भल्या ब्राह्मणासी ।
चित्र-रक्तवस्त्रेसी । कंबळ द्यावें विप्रवर्गा ॥ ४६ ॥
व्हावया शीतनिवारण । औषधें द्यावी उष्ण उष्ण ।
तांबूलदान परिपूर्ण । द्यावें एळाकर्पूरेसीं ॥ ४७ ॥
गृहदान द्यावें ब्राह्मणांसी । संवत्सर एक ग्रासेसीं ।
जाती तीर्थवासासी । पादरक्षा घेऊन द्याव्या ॥ ४८ ॥
गंध-परिमळ-पुष्पेसीं । पूजा करावी केशवासी ।
रुद्राभिषेक-विधीसीं । संतोषवावा गौरीहर ॥ ४९ ॥
धूप-दिप-नैवेद्येसीं । पूजा करावी षोडशी ।
प्रीति बहु शंकरासी । दीपमाळा उजळितां ॥ ५० ॥
आपुला पुरुष ध्यावोनि । नारायण तो म्हणोनि ।
पूजा करावी एको मनीं । भक्तिभावें परियेसा ॥ ५१ ॥
नेमें असावें ते नारीं । न बैसावें बैलावरी ।
लेंवू नये चोळी करीं । श्र्वेतवस्त्र नेसावें ॥ ५२ ॥
रक्त-कृष्ण-चित्रवस्त्र । नेसतां जाण दोष बहुत ।
आणिक असे एक व्रत । पुत्राचे बोलें वर्तावें ॥ ५३ ॥
‘ आत्मा वै पुत्र नाम ‘ । म्हणून बोलती वेदागम ।
पतीपासाव पुत्रजन्म । पुत्रअनुज्ञें असावें ॥ ५४ ॥
ऐसा आचार विधवेसी । असे शास्त्रपुराणेसीं ।
जरी आचरती भक्तीसीं । सहगमन केलें फळ असे ॥ ५५ ॥
पापी जरी पति आपुला । असेल पूर्वीं निवर्तला ।
नरकामध्यें वास केला । पापरुपें भुंजत ॥ ५६ ॥
विधवापणें येणेपरी । आचार करी जे नारी ।
मरण होतांचि अवसरीं । पतीसी घेवोनि स्वर्गी जाय ॥ ५७ ॥
येणेंपरी बृहस्पति । सांगे समस्त देवांप्रति ।
लोपामुद्रेची केली स्तुति । पतिव्रताशिरोमणि ॥ ५८ ॥
जितुक्या पतिव्रता नारी । समस्त भागीरथीसरी ।
त्यांचे पुरुष शंकरापरी । पूजा करावी दोघांची ॥ ५९ ॥
ऐसें बृहस्पतीचें वचन । सांगितलें मुनि विस्तारोन ।
ऐक बाळे तुझें मन । ज्यावरी प्रीति तें करीं ॥ ६० ॥
दुःख सकळ त्यजोनि । माझे बोल ठेवीं मनीं ।
सांगितले तुज मार्ग दोनी । परलोकाचें साधन ॥ ६१ ॥
धैर्य असेल आपणासी । करीं सहगमन पतीशीं ।
विधवापणें आचार करिसी । तेंहि पुण्य तितुकेंचि ॥ ६२ ॥
जे आवडी तुझे मनीं । सांगावें विस्तारोनि ।
हस्त मस्तकीं ठेवूनि । पुसतसे प्रेमभावें ॥ ६३ ॥
ऐसें म्हणतां अवसरीं । केलें नमन तिये नारीं ।
विनवीतसे करुणोत्तरीं । भक्तिभावेंकरुनियां ॥ ६४ ॥
जय जया योगीश्र्वरा । तूंचि पिता सहोदरा ।
माझ्या प्राण-मनोहरा । जनक जननी तूंचि होसी ॥ ६५ ॥
आल्यें आपण परदेशांत । जवळी नाही बंधुभ्रात ।
भेटलासि तूं परमार्थ । अंतकाळींचा सोहरा ॥ ६६ ॥
सांगितले आचार दोनी । कष्ट अधिक विधवापणीं ।
अशक्य आम्हां न-टाके स्वामी । अपार असे दातारा ॥ ६७ ॥
तरुण्यपण आपणासी । लावण्य असे या देहासी ।
निंदापवाद शरीरासी । घडेल कलि-वर्तमानीं ॥ ६८ ॥
संतोष होतो माझे मनीं । पुण्य अपार सहगमनी ।
पतीसवें संतोषोनि । जाईन स्वामी निर्धारें ॥ ६९ ॥
म्हणोनि मागुती नमस्कारी । माथा घांसूनि चरण धरी ।
स्वामी मातें तारीं तारीं । भवसागरीं बुडतसे ॥ ७० ॥
करुणाकृपेचा सागर । उठवीतसे योगेश्र्वर ।
देता जाहला अभयकर । म्हणे पतीसवे असावें ॥ ७१ ॥
जोडा होवोनि पुरुषासी । जाय माते संगमासी ।
सांगेन तुज विशेषीं । ऐक माते एकचित्तें ॥ ७२ ॥
आलेति तुम्ही दुरोनि । श्रीगुरुभेटीलागोनि ।
आरोग्य पतीसी व्हावें म्हणोनि । भक्तिभावेंकरुनियां ॥ ७३ ॥
होणार झाली ब्रह्मकरणी । काळासी जिंकिलें नाहीं कोणीं ।
जैसें ईश्र्वर निर्माणी । तेणेंपरी होतसे ॥ ७४ ॥
ब्रह्मलिखित न चुके जाण । जें जें असेल कारण ।
तैसे घडतें श्रुतिवचन । दुःख कोणीं करुं नये ॥ ७५ ॥
हरिश्र्चंद्र राजा देखा । डोंबाघरीं वाहे उदका ।
राजा होता बळी ऐका । तोही गेला पाताळीं ॥ ७६ ॥
सहा कोटि वर्षे ज्यासी । आयुष्य असे रावणासी ।
तोही झाला ग्रास काळासी । दुर्योधना काय जाहलें ॥ ७७ ॥
भीष्मदेवो इच्छामरणी । तोही पडला महारणीं ।
परीक्षिती सर्पाभेणीं । लपतां काय झालें तया ॥ ७८ ॥
अनंत अवतार येणेंपरी । होऊनि गेले संसारीं ।
देव दानव तेणेंपरी । समस्त काळाआधीन ॥ ७९ ॥
याकारणें काळासी । नाही जिंकिलें कोणीं क्षितीसी ।
समस्त देवदानवांसी । काळ जिंकिता निर्धारे ॥ ८० ॥
काळा जिंकिता नाही कोणी । सर्व एक गुरुवांचोनि ।
भाव असे ज्याचे मनीं । त्यासीं प्रत्यक्ष असे जाणा ॥ ८१ ॥
आतां तुम्ही ऐसें करणें । जावें त्वरित सहगमनें ।
अंतःकाळ होतां क्षणें । गुरुदर्शना जाईं माये ॥ ८२ ॥
इतुकें दूर येऊनि । श्रीगुरुचरण पाहें नयनीं ।
मग तेथोनि येऊनि । पतीसवें जाईं म्हणे ॥ ८३ ॥
म्हणोनि भस्म तयेंवेळीं । लाविता झाला कपाळी ।
रुद्राक्ष चारी त्तकाळी । देता जहाला तियेसीं ॥ ८४ ॥
योगेश्र्वर म्हणती तियेसी । रुद्राक्ष बांधी गळसरीसी ।
दोनी प्रतकर्णासी । बांधोनि दहन करावें ॥ ८५ ॥
आणिक एक सांगेन तुज । गुरुदर्शना जासी सहज ।
रुद्रसूक्त म्हणती द्विज । श्रीगुरुचरण प्रक्षाळितां ॥ ८६ ॥
तेंचि तीर्थ घेवोनि । आपुले देहीं प्रोक्षोनि ।
प्रेतावरी आणोनि । प्रोक्षण करी भक्तीनें ॥ ८७ ॥
मग जावें सहगमनीं । वाणें द्यावीं सुवासिनीं ।
अनेक द्रवें वेंचूनि । ब्राह्मणमुखीं अर्पावें ॥ ८८ ॥
ऐशापरी तियेसी । सांगोनि गेला तो तापसी ।
पतिव्रता भावेंसीं । करी आयती तये वेळीं ॥ ८९ ॥
भले विप्र बोलावूनि । प्रेता प्रायश्र्चित देवोनि ।
षोडश कर्म आचरोनि । औपासन करविताति ॥ ९० ॥
सुस्नात होऊनि आपण । पीतांबर नेसोन ।
सर्वाभरणें लेवोन । हळदी कुंकुम लावीतसे ॥ ९१ ॥
औपासन प्रेतासी । करविताति विधीसीं ।
प्रेत बांधोनि काष्टेसीं । घेऊनि गेले गंगेत ॥ ९२ ॥
अग्नि घेऊनि तळहातेसीं । निघाली पतिव्रता कैसी ।
आनंद बहु मानसीं । प्रेतापुढें जातसे ॥ ९३ ॥
सोळा वरुषें तारुण्यपण । सुंदर रुप लावण्य ।
ल्याइली असे आभरणें । लक्ष्मीसारखी दिसतसे ॥ ९४ ॥
मिळोनियां नगरनारी । पहावया आल्या सहस्त्र चारी ।
माथा तुकिती सुरवरी । पतिव्रता पाहोनियां ॥ ९५ ॥
एक म्हणती काय नवल । पूर्ववयेसीं असे बाळ ।
काय दैव पूर्वफळ । पतिसमागमें जातसे ॥ ९६ ॥
देखिलें नाहीं पतीचे सुख । नाहीं जहालें बाळ एक ।
कैसा जीव झाला ऐक्य । आनमदरुपें जातसे ॥ ९७ ॥
एक म्हणती शिकवा इसी । वायां कां वो जीव देसी ।
परतूनि जाईं माहेरासी । आपुले मातापित्याजवळी ॥ ९८ ॥
एक म्हणती ज्ञानवंता । सत्य नारी पतिव्रता ।
बुद्धि दे गा जगन्नाथा । समस्त स्त्रियांसी ऐसीच ॥ ९९ ॥
धन्य इचीं मातापिता । बेचाळीस उद्धरील आतां ।
प्रेतापुढें असें जातां । एकेक पाउला अश्र्वमेधफळ ॥ १०० ॥
